gwellañ

Brezhoneg

Etimologiezh

Diwar gwell, derez-uhelañ an anv-gwan hag adverb mat, gant an dibenn-ger -añ.

Anv-gwan

gwellañ /ˈɡɥɛlːã/ , /ˈɡɥɛlːa/ (Leon, Kerne)

1. Derez-uhelañ an anv-gwan (hag adverb) "mat".
2. Bezañ ar gwellañ, ar wellañ, pe an hini gwellañ, an hini wellañ :
   • — [...]. Ar sioula ma raimp hon tro eo ar guella. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 279.)
   • — Ar gwellañ eo lakaat dimp eizh gwerenn hag un hanter boutailhad rom. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 60.)
   • An hini a zoñjo deoh e vo ar gwella, marteze a vo ar falla. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 87.)
   • Ar chistr gwella eo an hini a vez bet lakeet e barrikennou war-lerh eoul. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 149.)
   • Pehini eo an hini gwella ? — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)
   • An neudenn eeun eo ar gwellañ. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 314.). Da gompren: ar gwellañ tra.
   • Ar plouz heiz eo ar gwella da blousa ar botou. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 421.)
3. Dirak an anv-kadarn :
   • Hag ouzhpenn, perak kavout abeg enno p'emañ ar c'hiz ganeomp da lavarout : « Er podoù kozh e vez graet ar wellañ soubenn » ... ? — (Yeun ar Gow, E Skeud Tour Bras Sant Jermen, eil emb. Al Liamm, 1978, p. 8.)
   • Gwella brezoneg a zo eo brezoneg Leon. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 65.)
4. War-lerc'h an anv-kadarn :
   • Ma hoc'h eus c'hoant, evelato, e servijin deoc'h mel fresk, ar mel gwellañ a gaver er vro. — (Jakez Riou, Troiou-Kamm Alanig al Louarn I, Gwalarn niv. 89, Ebrel 1936, p. 32.)
5. Bezañ ar gwellañ gant unan bennak :
   • Pehini eo ar gwellañ ganeoc'h ? — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 132.)
6. Bezañ ar gwellañ da unan bennak :
   • Petra oa ar guella dign da ober ? — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 23.)
7. Bezañ ar gwellañ da ober :
   • [...]; kaer am boa sonjal, ne gouien ket muioc'h petra oa ar guella dign da ober. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 23.)
   • — [...] ; mez Doue a vel larkoc'h hag a c'hoar ar pez a zo guella da ober evit hor brasa mad. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 256.)
   • Gwella tra a zo d'ober eo laza anezañ. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)
8. Bezañ en e wellañ :
   • Pegoulz e vo ar mor en e wella ? — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)
   • Ar meskl a vez en o gwella pa vez ar bleuñ er balan. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)
9. Bezañ eus ar gwellañ
10. Bezañ eus ar re wellañ
11. Kaout gwellañ (tra) d'ober :
    • — [...], ha gwellañ am eus da ober, eo chom e-barzh, da welet. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 174.)
    • Gwellan m'oufemp da ober ve em dispartia,
      Wit beza net a gojo, da c'hortoz au tri bloa. — (Fañch an Uhel, Soniou Breiz-Izel 1, Pariz, 1890, 1971, p. 168.)
12. Dirak un islavarenn-stag :
    • Gwellañ bag a zo er porz eo hini Milio. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 243.)
    • Gwella ed a vez brema a vez war goz. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 277.)
    • Gwellañ kan he deus ar vran Eo he hini hec'h-unan.
    • gwellañ tra :

    • [...] — marteze gwellañ tra 'oufen ober eo diskleriañ peseurt gwiskamant a veze, er mare ma komzan dioutañ, [...]. — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 30.)
    • Gwella tra a zo d'ober eo laza anezañ. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)
    • Gwella tra a gavan ez eo eur bannah kafe gant lêz. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)

13. gwellañ pezh a zo (enebet ouzh gwashañ pezh a zo) :
14. Gwellañ ma... :
    • Gwellan m'oufemp da ober ve em dispartia,
      Wit beza net a gojo, da c'hortoz au tri bloa. — (Fañch an Uhel, Soniou Breiz-Izel 1, Pariz, 1890, 1971, p. 168.)
    • — [...] c'hwi a deuio en-dro, hag a raio guella ma c'hellfot en eur fiziout e Doue. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 271.)
    • « [...]. Klevit ganin ; gwellañ ma c'hellin e rin, [...]. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 133.)
    • « [...], ha flour anezhañ gwellañ ma c'helli, evit klevout gantañ e pelec'h emañ e nerzh. » — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 141.)
    • ... gra gwellañ ma c'helli dezhañ ... — (Troude ha Milin, Labous ar Wirionez ha Marvailhoù all, Skridoù Breizh, 1950, p. 142.)
    • Labouromp gwellañ ma c’hellimp hep ober van eus an dud dibreder n’o deus ken micher nemet ka(v)out abeg e kement a ra ar re all. MAVR X
    • — « [...]. Me va unan, daoust ha n'oun ket pinvidik, a zikouro ivez gwella ma c'hellin da veva ha da wiska ar paotr. — (Lan ar Bunel, Laouig ar Penker eun danvez beleg, Moulerez straed ar C'hastell, Brest, 1929, p. 45.)
    • Hañ, feiz ! labourad a ra gwella ma c'hall. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)
15. Ar pep gwellañ :
    • [...], hag en doa gourc'hemennet da Ber reiñ d'ar sonerien ar pep gwellañ a oa en e gav, ha kement ha ma karent. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 59.)
    • Ar pep gwellañ a zo war-lerh. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 240.)
16. Traoù ar gwellañ : eus ar re wellañ
    • — Soubenn diwar ur vran, emezi, am eus klevet lâret, meur a wezh, a zo ul louzoù ar gwellañ ; [...]... — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 119.)
    • Hañ ya ! me a zo eul labourerez ar wella. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 193.)
    • Te a zo eur paotr (euz) ar gwella. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)
17. Ober diouzh e wellañ :
    • Pa'm-bo greet diouz ma gwella n'hallin ket ober ken. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 202.)
18. ar c'hentañ ar gwellañ : an abretañ ar gwellañ#gwellañ tra

Stummoù all

• matañ

Gerioù enepster

• fallañ
• gwashañ

Deveradoù

• gwellaik

Troioù-lavar

• ober e seizh gwellañ

Krennlavarioù

• An neudenn eëun eo ar gwellañ. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 314.)

Troidigezhioù

• galleg : meilleur ^(fr) ;
• kembraeg : gwellaf ^(cy)

• saozneg : best ^(en)