dle

Brezhoneg

Etimologiezh

Deuet eus ar ger keltiek *dlig-o- a zeufe eus ar wrizienn indezeuropek *dʰl̥gʰ- ~ *dʰelgʰ- « dle » a gaver er ger dulgs « dle » e goteg.^[1]

Da geñveriañ gant ar gerioù dyled « dle » e kembraeg, tyli « dleout, garedonañ » e kerneveureg, dlí « dlead ; reizh » en iwerzhoneg ha dlighe « dlead ; reizh » e skoseg.

Anv-kadarn

dle /ˈdleː/ gourel; liester : dleoù .

1. kaout dle, kalz dle, ur bern dle ;
2. ober dle
   • Dle o deus graet war o zi. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 129.)
3. paeañ dle:
   • Paeañ a ra holl dle e vreur.... KAB 3/84
   • Setu me bremañ paet ganin da Zoue an hanter eus va dle ... — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 22.)
4. kaout udb war zle :
   • An traoù-se en deus bet war zle.. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 129.) (E yezh komzet Treger ne vez ket graet ar c'hemmadur D/Z)
5. bezañ dindan dle:
   • Ar venajerien zo erru kalz anezho dindan zle.. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 129.)
6. bezañ e dle ub :
   • Me a vefe kontant e vefec'h em dle ivez un dro bennak.. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 129.)
   • Pa'z out en e zle. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 129.)
   • Kalz a geuz n’eus ket bet d’ar suner divalav, a-dreist holl e-touez ar re reuzeudik a oa en e zle ! — (Ivon Krog, Eur Zac'had Marvailhou, Buhez Breiz, Kemper, 1924, p. 182.)

Notenn

• Ne vez ket graet kemmadur "d" atav; distaget e vez "gle" alies.
• Hervez Geriadur an Here e vije ul liester, dleoù; ur skouer hepken er pennad dle.
  • Kavout a reer dleoù meur a wech e-barzh Diamantoù Keroulaz, gant Roparz Hemon. Ne seblant ket anavezet e kalz oberennoù all (met un toulladig skouerioù a gaver koulskoude), nag er yezh komzet.
• Koulskoude e vez lavaret: kalz dle, ur bern dle, hep liester.

Deveradoù

• dizle
• dlead
• dleapl
• dleek
• dleour
• dleout
• dleüs

Gerioù kevrennek

• dleskrid
• lizher-dle

Troioù-lavar

• kaout dle war ar c'hoch

Troidigezhioù

• afrikaans : skuld ^(af)
• alamaneg : Schuld ^(de)  benel
• arabeg : دَيْن ^(ar) (dayn)  gourel , قَرْض ^(ar) (qarḍ)  gourel , قِرْض‎ ^(ar) (qirḍ)  gourel
• daneg : gæld ^(da)
• esperanteg : ŝuldo ^(eo)
• euskareg : zor ^(eu)
• finneg : velka ^(fi)
• galleg : dette ^(fr)  benel
• gresianeg : χρέος ^(el) (khréos)  nepreizh
• hungareg : adósság ^(hu)
• indonezeg : utang ^(id)
• islandeg : skuld ^(is)  benel
• italianeg : debito ^(it)  gourel
• iwerzhoneg : fiach ^(ga)  gourel
• katalaneg : deute ^(ca)  gourel

• kembraeg : dyled ^(cy)  benel
• kerneveureg : kendon ^(kw)  benel
• luksembourgeg : Schold ^(lb)  benel
• nederlandeg : schuld ^(nl)  benel
• norvegeg : gjeld ^(no)  gourel pe benel
• okitaneg : deute ^(oc)  gourel
• poloneg : dług ^(pl)  gourel
• portugaleg : dívida ^(pt)  benel , débito ^(pt)  gourel
• romañcheg : debit ^(rm)  gourel
• roumaneg : datorie ^(ro)  benel
• saozneg : debt ^(en)
• skoseg : fiach ^(gd)  gourel
• spagnoleg : deuda ^(es)  benel
• svedeg : skuld ^(sv) , gäld ^(sv)
• tagalog : útang ^(tl)
• tchekeg : dluh ^(cs)  gourel
• vietnameg : nợ ^(vi)

Furm verb

dle /ˈdleː/

1. Furm ar verb dleout e trede gour unan an amzer-vremañ, en doare-disklêriañ ([[kemmadur dre vlotaat ebet peurvuiañ)

• Hep kemmadur :

Kement hini n'eo ket goest awalc'h da viret ar pez en deus, a dle klask eun all da viret d'ezan e beadra, ahendall e vezo tizet abred pe zivezat — (Yann-Vari Perrot, Erwan ar Moal, Bue ar Zent, Montroulez, 1912, p. 386.)

Sane. — Gant ar c'hoz alvokad daonet-se a dle dont hirio eus a Gemper e teskin gwelloc'h, a gav d'eoc'h ? [...]. — (Yann-Vari Perrot, An Aotrou Kerlaban Pez farsus e 3 Arvest, Brest, 1922, p. 4.)

— Deport, deport, eme ar martolod. Mar deus eun arc'h ama ne dle ket beza goullo, a gredan. Gwelomp. — (G. MILIN, Gwechall-goz e oa..., Kemper, 1924, p. 60.)

• Gant ur c'hemmadur mesket (war-lerc'h ar rannig-verb e pe ar stagell isurzhiañ ma) :

[...] ; rak, hervez ar c'hiz, e tle pep hini degas, hervez e oad hag e vadoù, e lodenn d'an tantad. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 89.)

1. • — [...].... Hag e vousc'hoarze evel ma tle mousc'hoarzin an diaoul pa vez oc'h huala unan-bennag er pec'hed, hag ouc'h hen horta var hent an ifern. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 149.)

Troidigezhioù

• galleg : (ça)/(elle)/(il) doit ^(fr)

Notenn

• Kemmadur : Gwelout w:Yezhadur Bras ar Brezhoneg, pajenn 86:Er yezh komzet bremañ ez eur techet da chom hep ober ar c'hemmadur d/z er verboù dont ha dleout goude ar rannoùigoù a ha ne: mont a dlean, Pêr a deuio ivez, ne dle netra dit, ne deuio ket kennebeut. Gwelloc'h eo ober evelato ar c'hemmadur ez-reizh. Graet e vez dalc'hmat el lavarennoù implijetañ evel ar sizhun a zeu, ar bloaz a zeu. (pajenn 86)</ref>

Daveoù

Roll an daveoù :

• ^[1] : Albert Deshayes, Dictionnaire étymologique du breton, Douarnenez, Le Chasse-Marée, 2003, p. 193.