amann

Brezhoneg

Etimologiezh

Da geñveriañ gant ymenyn e kembraeg, aman (stroll) e kerneveureg, imb e heniwerzhoneg.

Deuet eus ur ger keltiek *amben, a zeufe eus un henstumm indezeuropek *h₃engʷ-en, peurheñvel ouzh unguen « tret, ongant » e latin, Anke « amann » en alamaneg Suis, anctan « amann » e henbruseg.^[1]

Anv-kadarn

amann /ãˈmãnː/ gourel strollder (unander : amanenn)

1. Boued druz tennet eus dienn al laezh dre e ribotat.
   • amann sall : holenn ennañ.
   • amann fresk: nevez c'hraet; amann kozh : ha n'eo ket fresk
   • amann kalet, gwak, tanav, melen...
   • amann disall, dous, gwerc'h: hep holen
2. Ur begad amann, un ivinad, ul livadenn amann, ur podad amann
   • Ne lakaan ket eun ivinad amann gant ma boued. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 222.)
   • Ni a yee d'an aot gwechall gant eun tamm bara hag eul livadenn amann warnañ. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 319.)
   • ul lur amann...
3. bara-amann, bara hag amann: tammoù bara gant amann warno.
   • — [...] ! Araok mont enn hent, deuz da gemeret eun tamm bara hag amann ; an dra-ze a lakaio bole enn da zivesker. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 219.)
   • mezañ, sallañ an amann
   • poazhat un dra bennak en amann
   • Aet eo an amann war a-raok. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 108.)
   • Pa he deveze gwerzhet hec'h amann hag hec'h uioù ez ae da roulañ gant an arc'hant. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 194.)
4. blaz, c'hwezh, zo gant an amann:
   • C'hwezh ar c'hozh a zo gant an amann. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 81.)

Distagañ

• Penn-ar-C'hrann (Bro-Leon, Penn-ar-Bed): "bleud, amann /ã.ˈmãnː/"
• Naoned: "amann /a.ˈmãːn/"
• Roazhon: "amann /a.ˈmãːn/"
• Karaez Plougêr: "amann /a.ˈmãːn/"

Stummoù all

amanenn, amonenn

Deveradoù

• amannennañ
• amanenner

Troioù-lavar

• Amañ emañ an amann ! :Amañ emañ an dalc'h!
• amann brein : keuz, fourmaj
• tennañ amann eus gouzoug unan bennak
• tennañ amann eus gouzoug ar c'hi
• kalet evel amann en heol : gwak
• kouign amann

Krennlavaroù

• N'eus ket a voeien da dennañ amann euz gouzoug ur c'hi. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 305.)
• Pa vez aet an amann e gouzoug ar c'hi e vezer war-lerc'h. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 305.)
• Evit kaout amann mat e vez ret dilaezhañ anezhañ ervat. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 179.)

Troidigezhioù

• galleg : beurre ^(fr)  gourel
• italianeg : burro ^(it)  gourel
• saozneg : butter ^(en)
• spagnoleg : mantequilla ^(es)  benel

Daveoù

Roll an daveoù :

• ^[1] : Ranko Matasović, Etymological Dictionary of Proto-Celtic, Leyden, Brill, 2009, p. 32.